John Halstead
Interpretacja trójjedynej Potrójnej Bogini Joanny Barnum
Nadszedł wreszcie czas, żeby objawić niepublikowany wcześniej tekst, który obiecałem Wam w części pierwszej tej serii. W części pierwszej odróżniłem trójjedyną (trzy w jednej) Potrójną Boginię Roberta Gravesa od mniejszych „potrójności” i „triad”, które występują dużo powszechniej w starożytnych mitach pogańskich. W części drugiej śledziliśmy Potrójną Boginię starożytności przez jej rozmaite wcielenia przez prawie tysiąclecie, zbliżając się coraz bliżej do jej prawdziwie trójedynej postaci. Zanim przejdziemy do tekstu, który tak chcecie przeczytać, muszę krótko wspomnieć o jeszcze jednym autorze, który przybliża nas dużo bardziej do Potrójnej Bogini Gravesa, późnym rzymskim pisarzu i neoplatoniku, Porfiriuszu.
Porfiriusz
Według Ronalda Huttona „neoplatonikowi Porfiriuszowi przypisuje się wiarę, że trzy aspekty Hekate symbolizowały nową, rosnącą i pełną fazę oblicza księżyca”. W trzecim wieku n.e. ocalałe we fragmentach „O obrazach” Porfiriusza wyraźnie identyfikowało Hekate z księżycem, odwołując się do jej trzech postaci, ale wymieniając tylko dwie: nów i pełnię. Porfiry wiąże ją z Demeter i Persefoną, jak również Artemidą, porównuje jej fazy do trzech Parek, które związane są z narodzinami, wzrostem i śmiercią:
“Ale znów księżyc jest Hekate, symbolem jej zmieniających się faz i jej mocy zależnej od faz. Zatem jej moc przejawia się w trzech postaciach, a symbolem nowiu księżyca jest postać w białej szacie i złotych sandałach, i zapalone pochodnie: kosz, który niesie, gdy jest na wysokościach, jest symbolem uprawy roślin, które dzięki niej rosną zgodnie z jej rosnącym światłem: znów symbolem pełni księżyca jest bogini w miedzianych sandałach.
“Lub nawet z gałęzi oliwnej można wnioskować o jej ognistej naturze, z maku o jej pracowitości, a mnogość dusz znajduje w niej schronienie jak mieście, toteż mak jest symbolem miasta. Nosi łuk, jak Artemida, z powodu siły bóli porodowych.
“I znów Parki odwołują się do jej mocy, Kloto do mocy rodzenia, Lachezis mocy karmienia, a Atropos do nieubłaganej woli bóstwa..
“Także moc dawania zbioru zbóż, którą jest Demeter, z nią wiążą, jako tworzącą w niej moc. Księżyc wspiera też Koré. Umieszczają też przy niej Dionizosa, zarówno z powodu ich rogów, jak i z powodu krainy chmur, leżącej pod dolnym światem.”
Porfiriusz opisuje Hekate jako boginię księżyca o trzech postaciach związanych z mocami rodzenia, karmienia i niesienia śmierci. Mamy tu pierwszą prawdziwą systematyzacją potrójnej natury Hekate przez porównanie do Parek. Jesteśmy teraz bardzo blisko Potrójnej Bogini Gravesa.
Komentarz Serwiusza dotyczący Eneidy Wergiliusza
Janet Farrar (w środku) i inne osoby symbolizyjące Potrójną Boginię w pogańskim rytuale
Teraz wreszcie dochodzimy do brakującego tekstu, który obiecywałem: komentarza Serwiusza dotyczącego Eneidy. Każdy kto czytał „Triumph of the Moon” Ronalda Huttona słyszał o Serwiuszu. Według Huttona “Serwiusz, piszący w Rzymie w okolicach roku 400 [ne] zauważył, że niektórzy uważali że ‘Potrójna Hekate’ jest boginią księżyca znaną nad ziemią jako Luna, na ziemi jako Diana i Persefona pod nią.: Jednakże konkretny tekst do którego odwołuje się Hutton nie był nigdy opublikowany po angielsku.
Serwiusz (Maurus Servius Honoratus) był gramatykiem z IV wieku ne i autorem znanego komentarza do Wirgiliusza. Ważne, żeby zauważyć, że komentarz do Eiedy istnieje w dwóch formach, dłuższej i krótszej (dłuższa wersja może być tak naprawdę rozwinięciem krótszego tekstu Serwiusza, dokonanym w VII albo VIII wieku ne). To ważne, ponieważ krótsza wersja tekstu (która jest prawdopodobnie wersją, do której odwołuje się Hutton) została opublikowana i jest dostępna na Amazonie, ale ma tylko jedną linijkę. Dużo dłuższa wersja (poniżej) nigdy nie została opublikowana po angielsku.
W innym miejscu, w swoim komentarzu do Bukolik, Serwiusz utożsamiał Hekatę z Dianą i Prozerpiną (Persefoną). W tym samym tekście zauważa, że pitagorejczycy przypisywali idealną liczbę trzy Bogu i że moc prawie wszystkich bogów przejawia się w potrójnych symbolach, łącznie z „Hekate, o której mocy mówią, że jest potrójna, z której pochodzą trzy oblicza dziewiczej Diany”.
To prowadzi nas (w końcu!) do wcześniej nieopublikowanego tekstu poniżej.. (Uwaga: angielskie tłumaczenie zleciłem tłumaczowi “Quintus” ze strony www.thelatintranslator.com. Łaciński tekst można znaleźć tutaj.)
Komentarz Serwiusza do Eneidy, opublikowany po angielsku po raz pierwszy tutaj
“Niektórzy mówią, że Hekate nazywa się potrójną, ponieważ jest tym samym co Diana i Prozerpina… albo ponieważ jest siostrą Apolla, który jest „dalekim strzelcem”, ale według Hezjoda Hekate jest córką tytana Persusa i Asterii, podczas gdy Diana jest córką Jupitera i Latona, a Persefona Jupitera i Cerery, a genealogię poplątali późniejsi autorzy. Trzy oblicza dziewiczej Diany kolejnym przykładem, wskazującym na Księżyc, Dianę i Prozerpinę. Kiedy jest nad ziemią jest Księżycem, na ziemi jest Dianą, a pod ziemią Prozerpiną. Niektórzy mówią, że jest potrójna, gdyż ma Księżyc ma trzy postaci, pierwszej nocy, w następne noce i piętnastej [Uwaga: w tekście łacińskim są tu trzy rysunki przedstawiające księżyc: sierp, półpełnię i pełnię.] Niektórzy nazywają tą samą boginią Lucynę, Dianę i Hekate, ponieważ przypisują jednej bogini trzy moce rodzenia, wzrostu i śmierci. Niektórzy mówią, że Lucyna jest boginią narodzin, Diana wzrostu, a Hekate śmierci. Z powodu tej potrójnej mocy wyobrażają sobie ją jako potrójną i w trzech postaciach, i z tego powodu budują świątynie w miejscu, gdzie spotykają się trzy drogi.”
Zwróćmy uwagę, że rysunek sierpa jest prawodopodobnie przedstawieniem nowiu, który jest niewidoczny, i który odpowiada w rzymskim kalendarzu pierwszemu dniu miesiąca (Kalendom). (Rzymski miesiąc księżycowy wyznaczały trzy ważne dnie, Kalendy pierwszego, Nony odpowiadające półpełni osiem dni przed Idami, i Idy odpowiadające pełni trzynastego lub piętnastego.)
Mamy tu wreszcie Potrójną Boginię, która nie jest tylko „potrójnością” czy „triadą” (patrz część pierwsza), ale prawdziwą trójjednią, trzema w jednej; nie statyczną osobliwością, ale żywym procesem, przejawiającym się w fazach księżyca i ludzkim cyklu życia. Serwiusz zbiera w jednym miejscy wszystkie elementy użyte przez poprzednich pisarz, od Hezjoda tysiąc lat wcześniej do Porfiriusza, prawie współczesnego Serwiuszowi. Serwiusz identyfikuje troiste aspekty Hekate jako Luny (nad ziemią), Diany (na ziemi) i Prozerpiny (pod ziemią), i wiąże ją z trzema fazami księżyca. Jak Porfiriusz, Serwiusz wiąże jej aspekty z procesami narodzin, wzrostu i śmieci. To najbardziej pełna systematyzacja Potrójnej Bogini, jaką znamy ze starożytności. Potrójna Bogini Serwiusza przejawia się w swoich trzech domenach (niebie, ziemi, piekle), w trzech konkretnych fazach księżyca (nowiu, półpełni i pełni) i trzech etapach ludzkiego życia (narodzinach, dojrzałości, śmierci). Każdy aspekt związany był z jedną boginią: Lucyną – Luną, Dianą, Hekate-Prozerpiną, któ®e są wszystkie postaciami jednej bogini, Hekate – Diany. I tak narodziła się Potrójna Bogini! (
Wpływ Serwiusza na Gravesa jest ewidentny, jak pokazuje to porównanie tekstu Serwiusza i opisu Potrójnej Bogini przez Gravesa:
Serwiusz: “ nad ziemią jest Księżycem, na ziemi jest Dianą, a pod ziemią Prozerpiną.”
Graves: “ Jako Bogini Podziemia… Jako Bogini Ziemi … Jako Bogini Nieba…”
Servius: “ Niektórzy mówią, że jest potrójna, gdyż ma Księżyc ma trzy postaci, pierwszej nocy [nów], w następne noce [półpełnia] i piętnastej [pełnia].
Graves: “ Jako Bogini Nieba była Księżycem w trzech jego fazach – nowiu, pełni i zanikania.”
Serwiusz: “ Niektórzy nazywają tą samą boginią Lucynę, Dianę i Hekate, ponieważ przypisują jednej bogini trzy moce rodzenia, wzrostu i śmierci. Niektórzy mówią, że Lucyna jest boginią narodzin, Diana wzrostu, a Hekate śmierci.”
Graves: “ Jako Bogini Podziemia parała się narodzinami, prokreacją i śmiercią.”
Fakt, że Graves znał pisma Serwiusza wynika ewidentnie z jego twórczości. Graves cytuje wręcz Serwiusza 90 razy w swojej książce „Mity greckie” (1955), podobnie jak w „Białej bogini” (chociaż dużo mniej często). Wspomina też o „Potrójnej Bogini” w „Mitach greckich” dwadzieścia kilka razy. Można się zastanawiać, dlaczego Graves nie ujawnił swojego źródła, ale każdy kto czytał (lub próbował czytać) „Białą boginię” nie zdziwi się, że Graves nie podawał wszystkich swoich źródeł.
Żaden symbol nie jest bardziej wszechobecny w kulturze neopogańskiej i wiccańskiej niż Potrójna Bogini Księżyca: Panna, Matka i Starucha. Podobnie popularny co pentagram (pięcioramienna gwiazda w kręgu), najpopularniejsza oznaka samej wiary wiccańskiej (podobnie jak chrześcijański krzyż i muzułmański półksiężyc) jest chyba tylko potrójny księżyc – rosnący sierp, pełnia i malejący sierp – symbol Potrójnej Bogini. Wielu pogan wie już, że Potrójna Bogini została stworzona przez Roberta Gravesa. Jednakże nasza wiedza o starożytnych źródłach, z których czerpał Graves, aż do teraz była niepełna.